Με τον όρο ουρολοίμωξη εννοούμε την ύπαρξη βακτηρίων στα ούρα του ασθενούς. Η πλειονότητα των ουρολοιμώξεων είναι αποτέλεσμα της αύξησης του αριθμού των μικροβίων, που αποικίζουν το έξω στόμιο της ουρήθρας και ακόλουθης ανόδου αυτών και εγκατάστασής τους στην κύστη και ανώτερα. Από τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού σημαντικό ρόλο παίζει η ικανότητα του ασθενούς για πλήρη κένωση του ουροποιητικού. Η ύπαρξη οποιασδήποτε αιτιολογίας κωλύμματος, σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού (λιθίαση, υπερτροφία του προστάτη, στενώματα ουρήθρας) αποτελεί και τον σπουδαιότερο προδιαθεσικό παράγοντα για την εμφάνιση ουρολοίμωξη
Ανάλογα με το μέρος του ουροποιητικού συστήματος, που προσβάλεται, οι ουρολοιμώξεις διακρίνονται σε λοιμώξεις του ανωτέρου και κατωτέρου ουροποιητικού. Σ’ αυτές του ανωτέρου ουροποιητικού ανήκουν η οξεία και χρονία πυελονεφρίτιδα, η νεκρωτική θηλίτιδα και το ενδονεφρικό απόστημα. Στις λοιμώξεις του κατωτέρου ουροποιητικού ανήκουν η ουρηθρίτιδα, το ουρηθρικό σύνδρομο, η προστατίτιδα (οξεία ή χρονία) και η κυστίτιδα.
Ουρολοιμώξεις στις γυναίκες
Οι ουρολοιμώξεις είναι συχνότερες στις γυναίκες καθώς η γυναικεία ουρήθρα είναι μικρότερη και ο κόλπος αποικίζεται εύκολα από βακτήρια. Στις γυναίκες οι ουρολοιμώξεις χαρακτηρίζονται και από σχετικώς ηπιότερη εικόνα, αφού αφορούν κυρίως το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα. Εκδηλώνονται συνήθως ως ασυμπτωματική βακτηριουρία, ουρηθρίτιδα ή ουρηθρικό σύνδρομο, κυστίτιδα. Είναι αποτέλεσμα βακτηριακής λοίμωξης της κύστης ή και της ουρήθρας από Escherichia coli, Staphylococcus saprophytics ή στελέχη Enterococcus sp και σπανιότερα χλαμύδια ή ουρεόπλασμα. Τα μικρόβια αυτά είναι υπεύθυνα για το 90-95% των λοιμώξεων του κατωτέρου ουροποιητικού. Η δυσουρία είναι το κύριο κλινικό σύμπτωμα συνοδευόμενη από καυσουρία, συχνουρία και τάση προς ούρηση με μικρή ποσότητα ούρων, νυκτουρία και ακράτεια. Η υπερηβική ευαισθησία απαντάται μόνο στο 10% των ασθενών, ενώ ο πυρετός λείπει ή είναι χαμηλός (<38°C). Η σεξουαλική πράξη υποβοηθεί την άνοδο των μικροβίων της γυναικείας ουρήθρας στην κύστη με μηχανικό τρόπο, και αυξάνει την πιθανότητα ουρολοιμώξεων.
Οι λοιμώξεις του ανωτέρου ουροποιητικού είναι σοβαρότερη κατάσταση και εκδηλώνονται με υψηλό πυρετό (>38°C), ρίγος, έντονη δυσουρία και γενικότερη καταβολή. Χρειάζεται άμεσα η χορήγηση αντιβίωσης και έλεγχος του ουροποιητικού συστήματος για τυχόν επιπλοκές. Πολλές φορές, ειδικά όταν καθυστερήσει η αντιμετώπισή τους, χρήζουν και ενδονοσοκομειακής περίθαλψης για υποστηρικτική αγωγή και ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών.
Ουρολοιμώξεις στους άντρες
Οι λοιμώξεις του κατωτέρου ουροποιητικού στους άνδρες εκδηλώνονται όπως και στις γυναίκες με δυσουρία, συχνουρία και τάση προς ούρηση. Όταν η κλινική εικόνα συνοδεύεται και με συμπτώματα απόφραξης, όπως μείωση της ακτίνας των ούρων, δυσκολία έναρξης της ούρησης, αίσθημα αδυναμίας κένωσης της κύστης, νυκτουρία και ούρηση με δύο ακτίνες, υποδηλώνεται και συμμετοχή του προστάτη στη λοίμωξη. Αν στην παραπάνω κλινική εικόνα προστεθεί και βακτηριουρία, πυουρία ή υπερηβική ευαισθησία και ενοχλήματα κατά την εκσπερμάτιση ή και αιμοσπερμία, υποψιαζόμαστε χρονία προστατίτιδα.
Η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα χρειάζεται άμεση χορήγηση αντιβίωσης για την αποφυγή της μικροβιαιμίας και της σηπτικής κατάστασης, που ακολουθεί. Γενικά πρέπει να θεωρείται ότι σε όλες τις ουρολοιμώξεις στους άνδρες ο προστάτης έχει προσβληθεί και να θεραπεύονται με μεγάλη προσοχή. Οι λοιμώξεις του ανωτέρου ουροποιητικού διέπονται από τις ίδιες αρχές με αυτές των γυναικών και πρέπει να διερευνούνται και να αντιμετωπίζονται ανάλογα.
Διάγνωση ουρολοίμωξης
Το κύριο διαγνωστικό εργαλείο στις ουρολοιμώξεις είναι η γενική εξέταση και η καλλιέργεια των ούρων. Μεγάλη βοήθεια προσφέρει και η μικροσκοπική εξέταση των ούρων. Αναζητείται η παρουσία πυουρίας, αιματουρίας, νιτρωδών και βακτηριουρίας.
Η κλινική εξέταση ασθενούς με ουρολοίμωξη πρέπει να περιλαμβάνει αξιολόγηση των έξω και έσω γεννητικών οργάνων και, στους άνδρες, του προστάτη. Γυναικολογικά προβλήματα, όπως η μυκητιασική κολπίτιδα, μπορεί να εκδηλωθούν με συμπτωματολογία ουρολοιμώξεων (κυστίτιδας ή ουρηθρικού συνδρόμου) και διάφορες γυναικολογικές παθήσεις προδιαθέτουν σε υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις. Στους άνδρες σημασία έχει η αποκάλυψη χρονίας προστατίτιδας ή άλλων διαταραχών του προστάτη (υπερτροφία, καρκίνος κ.ά.)
Θεραπεία ουρολοίμωξης
Σημαντικό είναι το θέμα της πρόληψης για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας εμφάνισης λοίμωξης ουροποιητικού. Οι υποτροπιάζουσες κυστίτιδες στις γυναίκες μπορεί να προληφθούν με απλές οδηγίες πχ με το να αδειάζει συχνά η κύστη πριν και μετά από συγκεκριμένες δραστηριότητες (ποδήλατο, σεξ). Οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις στους άντρες μπορεί να συνδέονται με υπερτροφία προστάτη. Οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις σε παιδιά συχνά οφείλονται σε χρήση συγκεκριμένων αφρόλουτρων.
Αρκετές περιπτώσεις ουρολοίμωξης μπορεί να αντιμετωπιστούν χωρίς φάρμακα, απλά με την αύξηση λήψης υγρών, βιταμίνης C ή χυμού cranberries, που θεωρείται αντισηπτικό των ουροφόρων οδών. Επίσης με την αποφυγή άσκοπης χρήσης προδιαθεσικών παραγόντων όπως στενών παντελονιών και διαφράγματος, σαν αντισυλληπτικού μέσου, στις γυναίκες και ιδιαίτερη προσοχή στην καθαριότητα της γεννητικής περιοχής κατά την περίοδο των μπάνιων στη θάλασσα.
Η φαρμακευτική θεραπεία βασίζεται στη χρήση αντιβιοτικών (πχ τριμεθοπρίμη, κεφαλοσπορίνες, κινολόνες), αναλόγως των αποτελεσμάτων της ουροκαλλιέργειας και σε διάφορα δοσολογικά σχήματα. Αναλόγα με την περίπτωση, μπορεί να χρειαστεί επιθετική θεραπεία με ενυδάτωση, αναλγησία και ενδοφλέβια αντιβίωση.
Πρέπει να τονισθεί πως για την διερεύνηση των λοιμώξεων ουροποιητικού συχνά χρειάζεται να γίνει απεικονιστικός έλεγχος (αρχικά με υπερηχογράφημα νεφρών-ουρητήρων-κύστεος) και δεν πρέπει να λησμονάται ο επαναληπτικός έλεγχος με εξέταση των ούρων μετά το τέλος της αντιβιοτικής αγωγής, ώστε να εκτιμηθεί το σωστό θεραπευτικό αποτέλεσμα.
